Bessen en bottels

Callicarpa

Bij ‘kleur’ in de tuin denk je natuurlijk het eerst aan bloemen. Daarna misschien nog aan afwijkend gekleurd blad, grijs, rood, geel, of aan de herfstkleuren van heesters en bomen. Maar na de bloei kunnen bessen, bottels en appeltjes ook nog kleur geven aan de tuin. De vogels zijn er blij mee, dus een reden te meer om eens aandacht te schenken aan planten met mooie vruchten.

Sierappels en lijsterbessen zijn leuke bomen voor kleine tuinen. Na de uitbundige bloei in het voorjaar genieten we in de herfst van kleurige appeltjes en bessen. Van beide bomen zijn veel soorten in omloop, met verschillend gekleurde vruchten. Sommige lijsterbessen, zoals Sorbus sargentiana, hebben ook nog eens schitterende herfstkleuren. En, de boom heeft zijn naam niet voor niets gekregen, lijsters komen graag op de bessen af, net als spreeuwen. Cornus mas, de gele kornoelje, is een grote heester of klein boompje dat al begint te bloeien in februari met subtiel gele bloemen. Later komen de vrij grote rode bessen. Om zo te eten zijn ze niet erg lekker, maar je kunt er goed jam van maken. De soorten ’Golden Glory’ en ’Jolico’ zijn speciale vruchtrassen. De kornoelje kent wel beurtjaren, dus het ene jaar zal er veel oogst zijn, het andere jaar weinig. De ouderwetse vuurdoorn kennen we natuurlijk allemaal. Meestal zien we hem stijfjes tegen een gevel aangeplakt, of als haag, maar hij is eigenlijk veel mooier als vrijstaande heester. Meestal hebben ze rode of oranje bessen, maar er is ook een soort met gele bessen. Merels zijn er gek op.
Een aardig klein blijvend heestertje is de appelbes, Aronia melanocarpa. In het voorjaar bloeit hij met een soort kleine appelbloesem, waarna hij glanzend zwarte bessen krijgt. Het blad verkleurt mooi, maar valt wel vroeg af. Het struikje kan in zon of lichte schaduw staan en wordt ongeveer een meter hoog.
Aronia arbutifolia wordt twee keer zo groot, met rode bessen. De vruchten zijn eetbaar, maar niet heel smakelijk. Ze zijn wel goed om te verwerken in jam omdat ze veel pectine bevatten. Callicarpa is een wat saaie struik, tot hij in de herfst ineens vol zit met trossen paarse besjes. De struik wordt wel twee meter hoog maar blijft smal omdat de takken recht omhoog groeien. Op een zonnig plekje tussen andere, mooiere, heesters is hij goed bruikbaar. Voluit heet hij Callicarpa bodinieri var. giraldi. De cultivar ‚Profusion’ draagt veel vruchten. Vogels vinden de bessen niet echt lekker, dus ze blijven lang aan de struik zitten, tot er geen andere bessen meer te vinden zijn.

Veel rozen geven prachtige bottels, vooral de wilde, eenmalig bloeiende soorten. Rozenbottels worden graag gegeten door groenlingen. De allermooiste bottels zijn van Rosa moyesii, een vrij grote struik met dieprode enkele bloemen. De bottels zijn groot, oranje en flesvormig. De bottels van Rosa glauca verkleuren van onopvallend paarsbruin naar rood. Deze roos bloeit met enkele roze met witte bloemen en is met zijn bijzondere grijskleurige blad het hele seizoen mooi. Botanische klimrozen hebben veel kleine bloemen in trossen en later dus ook trossen met kleine botteltjes. Een mooie niet al te wild groeiende roos is‚ ‘Frances E. Lester’. De meeste besdragers vinden we onder de heesters, maar er zijn ook een paar vaste planten met mooie vruchten. De bloemen van Iris foetidissima, stinkende lis, zijn niet heel bijzonder, maar in het najaar barsten de zaaddozen open en komen de fel oranje bessen te voorschijn. Het zwaardvormige blad blijft groen in de winter. De plant doet het ook nog goed op droge schaduwplekjes.

Een andere schaduwplant is de aronskelk. Het groene, soms mooi wit dooraderde, blad is in de winter duidelijk aanwezig, maar verdwijnt na de bloei. Meestal ben je het bestaan van de plant alweer vergeten als je ineens de stengels met trossen oranje bessen vindt. Actaea, het Christoffelkruid, is ook al een schaduwplant. Hij heeft mooi blad, en witte, niet erg bijzondere bloemen, maar in het najaar vallen de bessen des te meer op. Actaea pachypoda komt oorspronkelijk uit Noord-Amerika en wordt daar‚ ‘Doll’s Eyes’ genoemd. De ronde witte bessen hebben een zwart puntje waardoor ze inderdaad een beetje op poppenogen lijken. De bessen zitten aan dieprode stengels van wel een meter hoog. Actaea rubra heeft rode bessen. Pas wel op met kinderen, want de bessen zijn giftig!